Ένα ρητό για τον δρόμο, με πρακτικές αλλά και συμβολικές προεκτάσεις.

AUT VIAM INVENIAM, AUT FACIAM

Πριν από 2.000 χρόνια οι μάστορες του είδους διάνοιξαν και με πέτρα λεία έστρωσαν. Via Egnatia, Via Appia, Via Domitia. Η ακρογωνιαία λίθος της κοινωνικής ζωής, ο συνδετικός κρίκος, η υποδομή: δρόμος. Δρόμοι ευρείς πλακόστρωτοι, δρόμος στενός, σοκάκι, ατραπός, γιδόστρατο, σκάλα, δρομάκι, δημοσιά, μονοπάτι.

Οι Ρωμαίοι μηχανικοί εντόπιζαν τη βέλτιστη πορεία για να αποφύγουν το ανυπέρβλητο ανάγλυφο της ελληνικής χερσονήσου. Επέβαλλαν τη σκληρή Pax Romana, κι αυτοί όπως και άλλοι, εκδίωξαν και ώθησαν πλήθος ντόπιων κατοίκων στα ορεινά. Κι ύστερα ήρθαν κι άλλοι στρατοί, επιδιώξεις, φιλοδοξίες, επεκτατισμοί, πειρατεία, πλιάτσικο. Η ζωή στο βουνό έγινε συνήθεια, και τα μονοπάτια το κύριο οδικό δίκτυο που γνώρισε η Ελλάδα για εκατοντάδες χρόνια.

Οι τραχείς και αποφασισμένοι κάτοικοί των βουνών χρησιμοποίησαν την καλύτερη μέθοδο για να ανοίξουν μονοπάτια: τα ζώα. Τα μονοπάτια χαράσσονταν πάντα με εργονομία, ήπια προς τις κλίσεις του ανάγλυφου της γης και με βάση τη συντομότερη διαδρομή. Η ανάγκη, μάνα της προόδου, ένωσε χωριά, τόπους λατρείας, αυχένες και κορυφές, γεφύρωσε ποτάμια. Κι έτσι, δύο χιλιάδες χρόνια μετά, η ύπαιθρος και η ορεινή Ελλάδα είναι κατάσπαρτη από μονοπάτια.

Όχι τυχαία πίστεψαν, όπως κι εμείς, ότι τα έργα τους θα ζήσουν αιώνια. Για δική μας τύχη, φρόντισαν πέτρα-την-πέτρα να κατασκευάσουν υποστηρικτικά τοιχία σε απότομες πλαγιές, έστρωσαν το δάπεδο των μονοπατιών με πλίνθους. Βελτίωσαν την οδό όπου τα μουλάρια με την ιώβεια υπομονή μετακίνησαν τους ίδιους και την περιουσία τους, το εμπόρευμά τους, τα παιδιά τους, παντός καιρού, σε θύελλες ή λιακάδες.

Όλοι αυτοί που μόλις έξι δεκαετίες (περίπου) πριν από εμάς σταμάτησαν να χτίζουν μονοπάτια είναι τώρα μια συλλογική ανάμνηση. Τα έργα τους όμως, εντυπωσιακά δείγματα οδικής αρχιτεκτονικής και πρώιμης ρυμοτομίας, όπως το Μπίλιοβο και το Ασπρόρεμα, επιζούν. Στέκουν εκεί θυμίζοντας το παραπάνω απόφθεγμα (αποδίδεται στον Αννίβα) που σε ελεύθερη απόδοση στα ελληνικά μας προτρέπει: αν δεν υπάρχει δρόμος, άνοιξε τον.

Όπως δημοσιεύτηκε στο Facebook: