Όπως δημοσιεύτηκε στην έντυπη έκδοση του περιοδικού Ελληνικό Πανόραμα
Του Λευτέρη Τσουρή, γεωγράφου, μελετητή και ορειβάτη
Το 2000, κανείς δε μιλούσε για μονοπάτια. 20 χρόνια μετά, η χώρα βρίσκεται σε έναν οργασμό συντήρησης και σήμανσης μονοπατιών. Τι άλλαξε τόσο γρήγορα; Στον γεωγραφικό χώρο καθεαυτόν, τίποτα. Η χώρα αποτελείται από ένα συντριπτικό ποσοστό ορεινών και ημιορεινών εκτάσεων που αγγίζει περίπου το 73% της συνολικής της επιφάνειας. Πως ζούσαν οι κάτοικοί της για εκατοντάδες χρόνια, στους αναρίθμητους ορεινούς οικισμούς της, είναι ένα ερώτημα που απαντιέται καλύτερα με μερικές φωτογραφίες. Καλντερίμια σχεδιασμένα με μαεστρία, ορισμένα από αυτά για να εξυπηρετούν ακόμη και κάρα, μονοπάτια δεκάδων χιλιομέτρων και πέτρινα γεφύρια – κοσμήματα, αποτελούσαν μέχρι τα μισά του 20ου αιώνα το οδικό δίκτυο της Ελλάδας.
Αυτό που άλλαξε, είναι το κίνητρο. Η οικονομική δυσχέρεια, η κρίση αξιών, η αλλαγή τρόπων και τόπων ζωής, ώθησε ολοένα και περισσότερους ανθρώπους να ανακαλύψουν τη φύση, ξανά. Η έννοια της ανακάλυψης αποκτά άλλα χαρακτηριστικά στα βουνά. Η ορεινή πεζοπορία και η ορειβασία δίνουν στον μοντέρνο άνθρωπο μια ολοκληρωμένη ευκαιρία ήπιας άθλησης, οριοθέτησης νοήματος για τη ζωή και επαφής με το γονιδίωμα της φύσης μέσα μας. Επιπλέον, το βουνό το ίδιο αντανακλά μια απ’ τις πιο βασικές ανάγκες του ανθρώπου: αυτή του κατορθώματος, της υπέρβασης του ανθρώπινου μέτρου.
Ήταν νομοτελειακό, αφού η Ελλάδα αποτελείται κυρίως από ορεινές εκτάσεις, να έρθει το πλήρωμα του χρόνου της ανακάλυψης, της ανάδειξης και της φροντίδας αυτού του παλιού δικτύου μονοπατιών διαβίωσης. Τα παραδείγματα είναι πολλά σε όλη τη χώρα και χαρακτηρίζονται από διαφορετικό ανάγλυφο, βιοποικιλότητα, φυσικά και αισθητικά τοπία και βεβαίως, επίπεδο δυσκολίας. Χρειάστηκαν μόλις μερικά χρόνια για να μετατραπεί η εξερεύνηση, σε διαδικασία και πλέον σε ανάγκη, συντήρησης, ανάδειξης και προστασίας.
Σε αυτό, συνέβαλλαν λίγο η πανδημία, λίγο η ανερχόμενη τάση της πεζοπορίας μεγάλων διασχίσεων, λίγο τα στατιστικά στοιχεία που πλέον βλέπουν το φως της δημοσιότητας για το πως ο πεζοπορικός τουρισμός φέρνει αποτελέσματα ήπιας ανάπτυξης και ελάχιστης περιβαλλοντικής όχλησης. Σε όλη τη χώρα, μιλάμε πλέον για δημιουργία, συντήρηση και σήμανση πεζοπορικών δικτύων, ανάγκη που η αυτοδιοίκηση σιγά σιγά αγκαλιάζει και η πολιτεία σταδιακά χρηματοδοτεί.
Το Μονοπάτι Διάσχισης της Πίνδου αποτελεί μια 5ετή διερεύνηση μιας ενιαίας γραμμής διάσχισης ολόκληρης της οροσειράς από τους Δελφούς στον Γράμμο, και κατόπιν στις Πρέσπες. Η ιστορία της ιδέας όμως έχει τις ρίζες της βαθύτερα στο παρελθόν. Η χάραξη της διαδρομής είναι η μετεξέλιξη και συνέχιση της πολυετούς έρευνας του Άγγλου εξερευνητή και πεζοπόρου Tim Salmon, συγγραφέα του βιβλίου “The Peloponnese and the Pindos way” που πρωτοκυκλοφόρησε το 1986. Το υπό κατασκευή Pindus trail, είναι καρπός δυνατής φιλίας χρόνων και κοινού οράματος αγνών ανθρώπων που συναντήθηκαν και συναντιούνται στα βουνά, αφιερώνοντας τη ζωή τους στην προστασία και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος καθώς και την διατήρηση του πολιτισμικού της Πίνδου. Το όνειρο του Salmon και πολλών άλλων Ελλήνων και ξένων εξερευνητών πλέον παίρνει σάρκα και οστά, υπό την επιμέλεια της ΚοινΣΕπ Terra Pindus.
Η διαδρομή που βάσει σχεδιασμού εκτείνεται σε 600+ χιλιόμετρα, θα μπορεί να περπατηθεί αμφίδρομα, από τους Δελφούς ως το Λαιμό Πρεσπών και αντίστροφα. Διατρέχει τους περισσότερους ορεινούς όγκους της εμβληματικής μας οροσειράς και περνά από 42 ημερήσιους σταθμούς εκ των οποίων 4 είναι ορεινά καταφύγια. Χωρίζεται σε 5 ευρύτερες ενότητες και σχεδιάστηκε έτσι ώστε να μπορεί να συνδέσει τοπικά δίκτυα πεζοπορίας 12 νομών, που βρίσκονται σε εγγύτητα με τον άξονα της διαδρομής ή πάνω σε αυτόν.
Τον Οκτώβριο του 2021 περάσαμε στην υλοποίηση δένοντας τις απαραίτητες εργασίες με τη διοργάνωση διαδοχικών εθελοντικών δράσεων, με τη θερμή υποστήριξη του Δήμου Δελφών και της ντόπιας κοινωνίας και επαγγελματιών. Η έως τώρα εμπειρία μας, δείχνει ότι αυτές οι προσπάθειες οφείλουν να γίνουν κτήμα του κόσμου και ευθύνη της αυτοδιοίκησης, προκειμένου να μεταμορφωθούν σε ένα ζωντανό κύτταρο βιώσιμης ανάπτυξης, δραστηριότητας, αθλητισμού και ανταποδοτικότητας. Οι εθελοντικές δράσεις διεξάγονται σε προσιτά σημεία της διαδρομής εντός δασικής ζώνης και αποτελούν μια άριστη ευκαιρία γνωριμίας του κοινού με το μονοπάτι, καθώς και μετάδοσης καλών πρακτικών φροντίδας και καθαρισμών. Ωστόσο, ας σημειωθεί ότι η στάση μας είναι απολύτως ξεκάθαρη: η εθελοντική εργασία δεν μπορεί να υποκαταστήσει τις βαριές εργασίες βελτίωσης βατότητας και σήμανσης σε χιλιόμετρα μονοπατιών. Αντιθέτως, είναι το πρώτο βήμα μιας κοινωνικής, συμμετοχικής διαδικασίας γνωριμίας με το μονοπάτι, μετάδοσης καλών πρακτικών, που οδηγεί σταδιακά στο να γίνει το μονοπάτι, κτήμα του κόσμου του.
Στοχεύουμε τα πρώτα 96χλμ της διαδρομής να παραδοθούν προς επίσημη διέλευση στις αρχές Ιουλίου του 2022, εφόσον το επιτρέψει ο καιρός και υπάρξει επαρκής χρηματοδότηση. Μελλοντικά, θα μπορεί κανείς να εκκινήσει την πεζοπορία του ακόμη και από τοποθεσίας που βρίσκονται περιμετρικά, σε χαμηλότερα υψόμετρα, σχηματίζοντας ένα πραγματικό δίκτυο σε ολόκληρη την οροσειρά. Έχοντας δει τα θετικά αποτελέσματα σε άλλες περιοχές της χώρας, εργαζόμαστε ανελλιπώς για την ταχύτερη ολοκλήρωση του μονοπατιού, προκειμένου να συμβάλλουμε στην αναβίωση των χωριών της Πίνδου και την τόνωση της οικονομίας τους: η διάνοιξη, συντήρηση και λειτουργία παλιών μονοπατιών είναι μια πράξη αλληλεγγύης προς τους κατοίκους των ορεινών χωριών τα οποία φθίνουν πληθυσμιακά και οικονομικά.